İZ BIRAKAN MÜFETTİŞLER

Fazlı KÖKSAL
Pek çok müfettiş*  siyaset, edebiyat, sanat ve ilim dünyasında iz bırakmıştır.

Müfettiş;

Seyahat eder, ülkeyi dolaşır….

Yalnızdır…

Sır saklamak, ketum olmak zorunda olduğu için, duygularını düşüncelerini paylaşamaz…

Ayrıca, iyi bir gözlemcidir…
Türkçe’ye hakim olmak, düşüncelerini akıcı bir Türkçe ile doğru bir şekilde ifade etmek durumundadır.

Ve müfettiş zamanın büyük bölümünde yazar… Yazdıklarını düzeltir… Yine yazar..

Tüm bu özellikler bir araya gelince müfettişlerin yazma yeteneği gelişir…

Bu nedenledir ki; müfettişler  arasından romancılar, yazarlar, şairler çıkar…
Türk edebiyatının önemli isimleri arasında çok sayıda müfettiş vardır…

Mesela; Cemal Süreyya, Ahmet Hamdi Tanpınar, Necip Fazıl Kısakürek, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Sezai Karakoç, Erhan Bener, Reşat Nuri Güntekin gibi isimleri bir çırpıda sayabiliriz…

Ve bunların çoğunun eserlerinde, müfettişlik yaşantısının izlerini görebilirsiniz…

Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu’su Feride , O’nun milli eğitim müfettişliği yaparken rastladığı bir bayan öğretmenden önemli izler taşır…

Necip Fazıl; meşhur Otel Odaları şiirini de, Kaldırımlar (I,II,III) şiirlerini  de müfettişlik yaptığı dönemde yazmıştır…

Bir turnede, tanıdığınız kimsenin olmadığı küçük bir Anadolu şehrinde, gecenin yalnızlığında tek başına yürüyen müfettişin durumuna, Necip Fazıl’ın şu mısraları ne güzel tercüman olmaktadır;

“Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında;

Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum.

Yolumun karanlığa saplanan noktasında,

Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum.”
Ya Cemal Süreyya’nın  Göçebe şiirindeki,

“Patronun karısını zimmetine geçirip
Amasya'dan Kars'a kaçmakta olan sayman yardımcısıyla…”

Mısralarını bir müfettişten başka kim yazabilir…..

Müfettişler yalnızdır…

Yalnız oldukları için çok okurlar…
Okudukları için, dünyaya farklı bakarlar… Dünya ve ülke sorunları üzerine kafa yorarlar… Bu da siyasete ilgi duymalarına yol açar… Aralarından bazıları siyasete atılırlar…
Şu andaki TBMM'de bildiğim kadarıyla  müfettiş kökenli 8-10 milletvekili var…

Başbakanlık yapanlar olmuştur; Ferit Melen… 40’un üzerine Bakan çıkarmıştır… Parti genel başkanları (Kemal Kılıçdaroğlu, Sezai Karakoç, Mehmet Pamak …) ve  yüzlerce milletvekili…

Müfettişlik mesleği fotoğraf sanatçılığına ve ressamlığa da çok uygundur… Değişik ortamlar… Görülesi manzaralar… Ama Müfettişler arasından iz bırakan fotoğraf sanatçısı ve ressam pek çıkmamıştır… Acaba fotoğraf makinesini veya şovaleyi yanında taşımayı mesleğin saygınlığı ile bağdaştıramadıkları için mi?

Müfettişler yüzyılımızın Evliya Çelebileridir… Ama çok azı seyahat anılarını, gittiği yerlere ilişkin gözlemlerini kağıda dökmüşlerdir… Ahmet Hamdi Tanpınar’ı saymazsak, gezi yazılarıyla iz bırakan müfettiş hatırlamıyorum… Seyahat-Kent kitabı denince akla gelen ilk kitap “Beş Şehir”dir…Ahmet Hamdi Tanpınar’ın bu kitabında müfettişliğinin izleri vardır, ama tamamı müfettişlik gözlemlerine dayanmaz… Maalesef, müfettişler için çok uygun olan bu yazı türü, müfettişlerce gereği gibi değerlendirilmemiştir…
Genç meslektaşlarıma, özellikle fotoğrafçılık ve seyahat yazıları üzerinde yoğunlaşmalarını öneriyorum…

Yazıyı da; Türk siyaset, edebiyat, sanat ve ilim dünyasında iz bırakan müfettişlerden bazılarına zikrederek noktalamak istiyorum…

Mustafa Kemal Atatürk- Büyük Önder-Ordu Müfettişi,

Abdullatif Şener-Eski Maliye Bakanı-Gelirler Kontrolörü,
Adnan Adıvar –Eski Sağlık Bakanı- Sağlık Bakanlığı Müfettişi 

Adnan ÖTÜKEN- Kütüphaneci/Yazar-Milli Eğitim Müfettişi,

Ahmet Arifi Bey-Bestekar-Mülkiye Müfettişi

Ahmet Hamdi Tanpınar- Romancı/Şair- Milli Eğitim Müfettişi..

Ali Tezel-Köşe Yazarı-SSK Müfettişi,
Ali Canip Yöntem- Şair- Milli Eğitim Müfettişi

Ali Emiri Efendi- Meraklısı Bilir Gerçekten Büyük Adam- Maliye Müfettişi
Cahit Kayra-Eski Maliye Bakanı/Yazar-Maliye Müfettişi

Cahit Külebi-Şair-Milli Eğitim Müfettişi

Cem Adalı-Bestekar-Sağlık Bakanlığı Müfettişi

Cemal Süreyya- Şair- Maliye Müfettişi,

Cenap Şahabettin-Şair-Sağlık Bakanlığı Müfettişi,

Hasan Ali Yücel- Siyasetçi/yazar- Milli Eğitim Müfettişi,

Ebubekir Eroğlu- Şair- İşmüfettişi
Ekrem Alican-Eski Maliye Bakanı/Eski YTP Genel Başkanı-Maliye Müfettişi

Erhan Bener-Romancı- Hesap Uzmanı

Fazıl Hüsnü Dağlarca-Şair-İş Müfettişi,
Ferit Melen-Eski Başbakan-Maliye Müfettişi,
Fikret Bila-Köşe Yazarı-Sayıştay Denetçisi

Hasan Polatkan-Eski Maliye Bakanı-Ziraat Bankası Müfettişi

Kemal Kılıçdaroğlu- CHP Genel Başkanı-Hesap Uzmanı,
Kemal Kurdaş-ODTÜ Eski Rektörü/Maliye Bakanı-Maliye Müfettişi
Kemal Unakıtan-Eski Bakan-Hesap Uzmanı,

Mazhar Aykut- Ressam-Ziraat Bankası Müfettişi,

Mehmet Akif Ersoy-Şair-Veteriner Müfettişi
Mesut Erez-Maliye Bakanı/Başbakan Yardımcısı-Maliye Müfettişi

Necmettin Hali Onan-Şair –Milli Eğitim Müfettişi

Necip Fazıl Kısakürek- Şair-İş Bankası Müfettişi,

Nezihe Muhiddin Tepedelengil –Romancı/Şair/Kadın Aktivist-Milli Eğitim Müfettişi
Orhan Şaik Gökyay- Şair- Milli Eğitim Müfettişi,

Osman Nihat Akın- Bestekar- PTT Müfettişi,
Osman Selim Kocahanoğlu –Şair/Yazar-Gelirler Kontrolörü,

Ömer Bedrettin Uşaklı-Şair-Mülkiye Müfettişi

Reşat Nuri Güntekin-Romancı-Milli Eğitim Müfettişi

Sabahattin Kudret Aksal -Şair-Çalışma Bakanlığı Müfettişi

Sabahattin Rahmi Eyüboğlu_Yazar-Milli Eğitim Müfettişi,

Salah Birsel-Şair/Yazar-İş Müfettişi,

Sümer Oral-Eski Bakan-Maliye Müfettişi,

Selim Sırrı Tarcan- Milli Olimpiyat Komitesinin Kurucusu-Milli Eğitim Müfettişi,

Sezai Karakoç-Şair- Maliye Müfettişi,
Tevfik Rüştü Aras-Eski Dışişleri Bakanı-Sağlık Bakanlığı Müfettişi,

Vasfi Mahir Kocatürk- Şair- Milli Eğitim Başmüfettişi

Yılmaz Karakoyunlu-Romancı/Bakan-Emlak Bankası  Müfettişi

Zekeriya Temizel- Eski Maliye Bakanı- Maliye Müfettişi

Zihni Derin- Çayı Türkiye'ye Getiren Adam- Orman Genel Müdürlüğü Müfettişi,

* Yazıda “Denetim Elemanı” kavramını kullanmam daha uygun olabilirdi, ama “Müfettiş” daha genel, daha kısa ve daha bilinen olduğu için, “Müfettiş” kelimesini tercih ettim…